How employee engagement effects business?

Employee engagement is getting popular each day. Even the modern concept of it has been first appeared almost three decades ago -Kahn, William A (1990)-[1]; Organizations tend to lean on engagement of an employee more often nowadays since they realize how it affects their business. There are various explanations about employee engagement, Wikipedia says; “Employee engagement is a property of the relationship between an organization and its employees. An "engaged employee" is defined as one who is fully absorbed by and enthusiastic about their work and so takes positive action to further the organization's reputation and interests”[2]. My definition is simpler; it is an emotional bond to create dedication, passion and willingness of employee to do his or her best for the company. It is an interesting thing that employee engagement cannot be seen, felt or easy converted to figures but we all know it exist and we sense it in our workplace. That’s why there are professional companies research and strategic consulting to large organizations for identify and advice to help organizations to convert the emotional feelings in to analytics. Gallup and Gallup's Q12 survey are the one of the most popular one around world.

I always like to draw a picture when talking about engagement. Imagine you are an army general in ancient times. You have infantry, foot soldiers, cavalry, archers etc. under your comment. Size of your army, speed, tactics, individual battle experience, skill level, armament is crucial. But that is not all! Effectiveness of your army depends on how much your soldiers dedicate and will to fight and die for their general. Let’s keep imagining; in our imagination army we have a tool that we can figure out the engagement level before going a war. In our best case scenario; your commanders and soldiers are ready to dedicate 100 percent (5 out of 5) themselves to your army. This means in a war of concurring a land (Gaining a market share) your army will follow your lead without any hesitation and almost every men and women will take their place in the war. Most of the time they will do more than expected because they believe in your course and they want to give everything they have. Needlessly say, the possibilities to win the battle are in favor of you.  

But what if your commanders and soldiers have doubts and don’t want to be part of your cause? What if they don't want to fight or defend? Let’s say in our worst case scenario; our imaginary tool shows that 60 percent of your army supports you (3 out of 5). In other world we can expect, during march or battle it is highly possible 40% of your guys will disappear, escape and leave you alone in the battle field. Odds will be against you. Short of soldier sources in critical moments will hit you really hard.    

In fact in our daily work life we are facing the exactly the same. Organizations with high level engagement outperformed low levels units by 22% in profitability, and 21% in productivity. “Gallup finds that the strong correlations between engagement and performance are highly consistent across different organizations from diverse industries and regions of the world.”[3]

“Gallup's research also shows that companies with engaged workforces have higher earnings per share (EPS). Factors such as EPS, profitability, productivity, and customer ratings are all key indicators in determining a company's health and its potential for growth.”[4]

Below table (The 2012 meta-analysis) tells us the how far the outcomes can be different between high (top quartile) and low (bottom quartile) level engagement

As engagement level goes up productivity and profitability go up together. This is because highly engaged workers do not simply go to their work. They are putting their time into their jobs, with their energy and passion. But also engagement is strongly linked to turnover. Employees with the highest level of commitment are 87% less likely to leave the organization[5]

Unplanned employee turnover comes at a high price. The most obvious consequences are the costs of ongoing recruitment and assessment, as well as orienting new employees to their job. But workforce fluctuation also leads to a loss of know-how -- and it can even cost a business its most profitable customers if they follow their trusted contact person to a new company.[6]

Most of the time it is underestimated or not focused very well but when the engagement level drops there will be impact on expenses. -Organization expenses will somehow increase. Because any employee cares his/her business thinks twice before spending company’s money. Guess who doesn't? It is not a surprise expenses increase while engagement level drops.   

If engagement is so important, you probably think most organizations should and are working hard to increase the level. In fact most organizations are not doing their best. They think they work on it but not the way as it should be. Figure from Gallup (2016) says worldwide, only 13% of employees working for an organization are engaged. For US it is 32% and for Germany 16%.

Although efforts to improve engagement are well-intended, in reality, when companies focus exclusively on measuring engagement rather than on improving engagement, they often fail to make necessary changes that will engage employees or meet employees' workplace needs[7]

Most of the time organizations try to find solutions for previous year problems. (Organizations don't solve the problem when it happened but after the engagement surveys- these surveys done once a year and it takes 3 -4 months to have the results. This is an alarm signal for companies. By time results announced, we started to understand something happened before the survey and try to find out where it is coming). The very best solution offers are to have a “barbeque party”. We all like to go out and socialize however engagement crisis needs deeper approach than a barbeque party. It needs an evolution to culture of engagement from top to bottom.

Like the ancient army general who needs his/her army full support, any leader who seeks to grow or enhancement the organization has to have encourage implementing engagement culture to the organization for better results. It is very fragile and requires a lot of effort to build such culture. Needlessly say it is not going to happen in one night. Rome was not build in a day! I have seen many managers failed just because of not believing the benefits of employee engagement bring to success and happiness to a workplace. Leaders must seriously consider the engagement when they have  ambitions.

---

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Employee_engagement#cite_note-kahnw-1

[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Employee_engagement

[3] http://www.gallup.com

[4] http://www.gallup.com/businessjournal/163130/employee-engagement-drives-growth.aspx

[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Employee_engagement#cite_note-lockwood-13

[7] http://www.gallup.com/businessjournal/188033/worldwide-employee-engagement-crisis.aspx

Do "check lists" waste of time?

Have you seen the movie called “Sully”?

A movie based on true story about a plane land on a river in Manhattan after it was disabled by striking a flock of Canada geese immediately after takeoff, starring Tom Hanks as Chesley Sullenberger. “The story of Chesley Sullenberger, an American pilot who became a hero after landing his damaged plane on the Hudson River in order to save the flight's passengers and crew” says IMBD where it is pointed 7,5 out of 10.

On a cold day of the year- 15th of Jan, Sullenberger was pilot in command of a Flight 1549. Everything looked fine and usually. He made his last controls before Airbus A320 taking off from LaGuardia Airport. As planned plane took off just shortly after, the plane struck a large flock of birds and Flight 1549 lost all power at 2,700 feet.

Quickly determining he would be unable to reach any airport! Moments after hitting the birds that took out the engines of his airliner, the pilot of US Airways Flight 1549 calmly told air traffic controllers he was going to land in the Hudson River. Sullenberger piloted the plane to a water landing on the Hudson River. All aboard were rescued by nearby boats.

Experience, hundreds of hours training saved 155 people life that day. Later Sullenberger said: "One way of looking at this might be that for 42 years, I've been making small, regular deposits in this bank of experience, education and training. And on January 15, the balance was sufficient so that I could make a very large withdrawal.

Movie was very interesting for me and I immediately wanted to see in the cinema. Because when I first read the story in “checklist manifesto how to get things right” by Atul Gawande, I was struck by decisions of Sullenberger under pressure. 

With no doubt his experience and skills saved the day. When you watch the movie carefully there is a breaking point where he asked his co-pilot to go through the check list. More than 40 years and 20,000 hours of flying experience he did not hesitate to look for check list. A simple tool; checklist for such extreme situations consider the time needed to complete the tasks in critical situations.

I have been working in business where expectations are perfection. Good is not enough.  To achieve such high standards, applicators must not only be skillful but also take control several variables.  I cannot say enough even a basic check list saves time and money in a 20M € projects.

If such simple tools can saves millions (or as in the Sully example we are talking about lives) yet why people resist using it?

There are many reasons but one of them I find it very important. It is either personal habits or business habits yet we are talking about habits. Like all habits such behavior can be changed as well. I am not saying it is an easy task, it will take time and effort to change things and sometimes you need even more effort to keep the things as in changed. Sometime even our super stars don’t want to go through the check lists. But in our daily life we have to think and give many decisions. Our brains are working so hard especially in a concentrated moments. If we were practicing so long time we started to think that it is a waste of time to control the check list. But reality; brain is an organ that is lazy and makes mistakes. Spending couple of minutes actually can save time, money and lives in many cases. 

Too many information contributes our business in daily life and we are lost in the information ocean. We forget what is important, or not focusing on where we should. But even in the information ocean we know we can surf because we trust our expertise to do the right thing. Hey let’s be honest this is why you are so good at what you are doing right? That’s why you are better than other guy! You are not making stupid mistakes. Right? I am sorry but I have to warn you! You are going to make that stupid mistake- may be more than once. I know so many projects wasted their precious 2-3weeks period just because “the experts” are too experienced to not spend their 2 minutes on controlling the check list!

You don’t have enough time? Or are you under pressure? Remember Sullenberger. He had seconds to decide, he was extremely under pressure yet he controlled his check list! Do you think you are in a more critical circumstance than Sullenberger? 

Of course there are some challenges when preparing a check list. This can be called “check list freak”. Atul Gawande shares his personal story how he struggled when adapting his first check list a surgery room. We all witness such freak check lists in our business life -So many questions to be answered, too many information to be covered. This time we are lost in check list. But to avoid these pitfalls try to use the KISS method - Keep It Simple and Stupid. Works all the time.  A short list but covers all the important points which is good enough for most of the time.

As a bottom line, we all make mistakes and will do. That’s the nature of life. However there is a way to reduce it. Check list saves time and money for me and I have seen it as a very powerful tool when it is used correctly. They are our bullet proof-jackets for mistakes. I strongly recommend Atul Gawandes’ book “checklist manifesto how to get things right” He gives so many examples and explains the importance of the check list. As soon as you read the book your perspective will change for check lists.

What could “coffee break” bring your business?

This question was answered by Margaret Heffernan in her book “Beyond Measure: The Big Impact of Small Changes”. Margaret Heffernan is the one of the most fascinating, inspiring woman I watched and read. She is an international businesswoman, author, interviewer, and TED speaker. Her TED talks have been seen by over 6 million people.[1]

Heffernan mentions something called “social capital”. She believes a room of a highly intelligent people are important to have an efficient and successful work but social capital is also very important. In her examinations she identifies that teams which come with more and better solutions have three fundamental characteristics in common.

1   Firstly every member in the team have same amount of time to speak

2.     Social sensitivity; team members noticed others when any kind of changes in mood happens. Most of us knows as empathy

3.     The most distinguishing characteristic is number of the women members are high. (I called it diversity)[2]  

She gives an example of Alex Pentlands’ case about how coffee break impacts on business. Alex suggested a call centre management team to schedule all coffee breaks at the same time. This suggestion did not seem very convenient and efficient in the first place. However it was extremely crucial to create social capital which later understood that he suggestion brought efficiency increase and 15M dollar save to the call centre.[3]

It is very obvious that this is all about having a proper communication between employees. When the communication level between employees and departments is increased, the outcome will be beyond the expectations. However the interesting part of the story begins right after we identify the importance of the communication. We do nothing about it!  “A study showed that 39% of employees believe that people in their own organization do not collaborate enough but, at the same time, 3 out of 4 employers rate teamwork and collaboration as "very important.

Another survey says that two out of three persons believe that the communication between departments in their companies is quite poor.  Inevitably, this results in a reduction in the quality of the products and services provided by the organization.”[4] We believe the role of quality communication is important but still suffer from poor commutation. Where do we make mistakes?

For some reasons most managers keen on squeezing all the subjects to one meeting? At the end of the day these guys have a lot to talk but so little time. The very first thing they do is keep the breaks short, or skip them and grab the real quick. Well isn’t it productive and efficient?

Here is a tip for meeting organisers or speakers; when you have a meeting keep it short! Real short! 40-45 minutes is a good window of time for each session. And if you can, keep the coffee breaks 20 minutes. Yes! You heard me 20 minutes...

Attention span is the amount of concentrated time one can spend on a task without becoming distracted[5]. There is no concrete scientific evidence about amount of the average attention span however the best average for adults to sustain attention on one thing is not more than about 20 minutes at a time[6]. To be honest, from my perspective I have never been able to love long meetings that takes hours and hours. I always lose my attention after a while. And I know I am not the only one! Imagine you are having a two-three hour meeting without a break. After one hour, people will distracted and you will have room of people either playing their mobile phones or having a day dream. Well in the best case scenario; you are going to have 20% of audience listening to you.  Someone said efficient? So, why not keep people interactive and in the meeting?  Why not keep the audience 100% focused on the topic? The solution is plain and simple. Keep your sessions brief. I believe a 40-45 minute session is a good window time to keep up the meeting.

Here is the second tip of the day; have a “Leave your mobile phone outside the meeting room” policy for the meetings. Not on the table, not in the pocket but outside the room! Do you recognize the scene when nobody talks to each other but checks their mobiles till the meeting starts? No talk, no eye contact, no social interaction… Does it familiar to you? These are the most valuable moments when people have chance to form bonds and socially integrated. Don’t let anyone to waste these precious moments

Furthermore keep your coffee breaks long! (This is the part I love the most) Let people talk to each other. We are social animals. We do communicate by talking. Coffee breaks are great opportunities for people to have real conversation about not only for business but for everything. You cannot believe the number of ideas or solution triggered by the small talks. This is the part where all the real actions takes place, this is the part where people get their feedbacks, this is the time when people have chance to talk their own small issues to other people where they seek some advice. At least I know from my experience, I always get the best business ideas and advises when we are out for smoking (I don’t smoke but I still join people outside) or having a coffee. Besides all these benefits, people will be more motived to their business when they find other people to talk about their business and their issues.

Each meeting have different purpose, some of them about increasing the sales and profits some of them about develop new business, some of them about to communicate what is new, or coming changes, some of them cascade the information through the line of management, but all can agree on one thing which is, meetings are wanted to be effective and efficient form to improve communication.  As a bottom line, if you want to improve the communication channels in your company or department, which will lead to more sales, profit or to have new innovations or business grow, let your people talk to each other. Big meetings where different country organisation and department come together are the best place for people to raise and shine new ideas. But you don’t need to wait for the big events. Why not try this formula for local, small meetings. You will witness the efficiency and impacts on your work. Social reaction is crucial. Having small coffee talk during the day can contribute a lot to people and to company.

For your next meeting how long will you save for the coffee breaks?

---

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Heffernan

[2] Margaret Heffernan; Beyond Measure: The Big Impact of Small Changes; pg 23-24

[3] Margaret Heffernan; Beyond Measure: The Big Impact of Small Changes; pg: 29

[4] http://blogin.co/blog/how-to-improve-communication-between-departments-by-using-blogin-35/ 

[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Attention_span#cite_ref-Essential_1-4

[6]https://en.wikipedia.org/wiki/Attention_span#cite_ref-Essential_1-4

Hikaye Denemeleri: Dördüncü Bölüm: Dedektif

Hikaye Denemeleri: Dördüncü Bölüm: Dedektif: Dedektif Jamie, ellili yaşlarına merdiven dayamış birine hiç benzemiyordu. Yüzünde yılların bıraktığı çizgiler belirmiş olabilirdi ama ku...

Dördüncü Bölüm: Dedektif

Dedektif Jamie, ellili yaşlarına merdiven dayamış birine hiç benzemiyordu. Yüzünde yılların bıraktığı çizgiler belirmiş olabilirdi ama kumral gür saçlarında beyazlar nadirdi. Geniş göğsü ve kalın kolları sporu ihmal etmediğini her ortamda belli ediyordu.  Koyu lacivert gözleri, sert hatların mevcut olduğu kareli yüzün  karizmatik ifadesinin yanına yakışıklı sıfatını da ekliyordu. Onu ve sevgilisini tanımayan bir çok kadın Jamie’yi görünce hayran kalıyordu. Hatta bir çoğu Jamie’ye gizliden gizliye aşıktı. Her kadının rüyalarını süsleyecek kadar yakışıklı ve erkeksi bir yüze sahipti Jamie. Bir bara ya da pub’a girdiğinde kadınların bakışlarını hemen üstüne çekiyordu. Genelde kadınlar Jamie ile tanışmak için fırsat kollardı. Bir çok kadını ufak bir jesti ile baştan çıkarabilirdi ama bunu hiç yapmamıştı. Jamie sevgilisine aşıktı. Aradığı aşkı uzun zaman sonra bulmuştu ve onunla birlikteyken kendini huzurlu hissediyordu.

Lila renkli duvara yaslanmış ahşap sandık, yatağın başlığını oluşturuyordu. İki sevgili siyah saten çarşafın içinde çıplak halde yatıyordu. Kalın bordo perdeler sokaktan içeri sızmaya çalışan ışıkları kesiyordu. Sevgilisi başını Jamie’nin göğüsüne koymuş uyuyordu. Sevgilisinin çıplak vücudunu seyrederken Jamie, onun saçlarını okşuyordu. Jamie, bazen kendisinde ne bulduğunu merak ediyordu.

Aralarında ciddi bir yaş farkı vardı, dahası dışardan bakıldığında ortak hiç bir yönleri yokmuş gibi gözüküyordu, zevkleri taban tabana zıttı. Jamie gençliğinden yani 80’lerden beri rock müzik dinliyordu, fanatik derecede Queen hayranıydı. İş çıkışı pub’a gidip bira içmeyi, arkadaşları ile gevezelik etmeyi, yalnız kaldığı zamanlarda evde kitap okumayı veya spor salonuna gitmeyi seviyordu. Mesleğinden dolayı gece hayatını sakin geçirmeyi tercih ediyordu. Sıcak kanlı ve insanlarla kolay ilişki kurabilen biriydi Jamie.

Öte tarafdan sevgilisi, Y jenerasyonunun karakteristik özelliklerine sahipti. Üniversiteden mezun olunca kendisine göre anlamlı olan kar amacı gütmeyen işler yapmayı tercih etmişti. Bir kaç projede gönüllü çalıştıktan sonra kendi uzmanlık alanına yöneldi ve bir ajansta sanat yönetmeni yardımcısı olarak işe başladı. Daha birinci senesini doldurmadan yönetimle anlaşmazlıklar yaşamaya başlamıştı.

Çalıştığı sanat yönetmenini ya da üst yönetimi sorgulamaktan çekinmiyordu, yanlış gördüğü herşeyi tartışıyordu. Yine bu tartışmalardan birinde kendine “Burası benim firmam değil ama benim bu firmadan daha değerli yeteneklerim var, fikirlerimi daha iyi anlatabilirim” deyip kendi ajansını kurmaya karar verdi. Ailesi de bu fikrini destekledi ve böylece kendi işinin patronu oluverdi. İşinde teknoloji ve sanatı buluşturdu. Bir çok firmanın sanal ortamda yapacakları kampayaların sanat yönetmenliğini üstlendi. İnce zevklere sahipti, sanatsal bir ruhu vardı, bu durum genelde günlük giyim tarzına da yansıyordu. İddialı giyinmekten asla korkmazdı. Yoğun iş temposunda kendisine zaman ayırabildiği zamanlarda, soluğu tekno partilerinde alırdı. Yaşı gençti ve hızlı gece hayatını seviyordu.

Titrek mum ışıklarının aydınlattığı odanın sessizliğini Jamie’nin telefonun böldü. Jamie telefona doğru uzandığında sevgilisi çarşafa dolanarak yatağın kendi tarafına geçti. Jamie telefonun daha fazla çalmasına fırsat vermeden telefonu açtı. Annie, monoton ses tonuyla Jamie’i selamladıktan sonra hemen konuya girdi. Annie, beraber çalıştıkları yeni polis memuruydu. Jamie’i ilgilendiren bir dava olmasa Annie geç saatte onu aramazdı. Annie, Galway Bay adlı mekanda gerçekleşen cinayeti ve barda bulunan iki ölü kadını anlatmaya başladı.

“Kadınlardan birini tuvalette, diğerini de barın arkasında ölü bulduk. Olay mahallinde kriminal ekipleri şu anda çalışma yapmakta. Kriminal ekip iki adet mermi çekirdeği bulduğunu söylüyor ama kadınların hiçbiri ateşli silahla öldürülmemiş. Kadınlardan biri keskin bir cisimle diğeri ise sert bir cisimle öldürüldüğü çok açık. Büyük ihtimalle balta olduğunu tahmin ediyorlar. Fakat şüphelendikleri cinayet aletini barda ya da yakın bir yerde bulunmadılar. Başka bir ekip de güvenlik kameralarını inceliyor ama cinayetle ilgili olabilecek hiç bir kayda rastlamadılar.”

“Peki ya parmak izleri?” diye sorarak olayın detayına inmek istedi Jamie. Parmak izleri cinayet vakalarında soruşturmaya büyük fayda sağlayan kilit bilgilerin incelenmesini kolaylaştırıyordu. Parmak izlerinin eşsiz özelliği sayesinde cinayet mahalinde kimlerin olduğunu tespit edilmesi kolaylaşıyordu.

“Üzgünüm ama parmak izleri de çıkmaz sokak Jamie. Yani barda çok fazla parmak izi var, bize çok fazla zaman kaybına neden olabilecek kadar hem de. Fakat yine de katile ait olabilecek kanıt var, o da kanlı ayak izleri. İzler 46 numara spor ayakkabısını işaret ediyor. Geniş aralıklarla ve parmak ucuna ağırlıklı basış şeklinden dolayı katilin 40 yaş altı ve iri biri olduğu düşünüyoruz.” dedi ve sesi monotonluktan çıkarak enteresan bir haber vermek üzere;

“Şimdi sıkı dur! İşin ilginç kısmına geldik Jamie” dedi heyecan yaratmak isteyen bir ses tonuyla Annie

“Dinliyorum” diye cevap verdi dedektif. Yavaşca ve hiç meraklanmamış şekilde.

“Olay yerine ilk giden dedektifler, Nail ve Kevin. Normal şartlarda kıçlarını sandalyeden kaldırmayan bizim çalışkan meslaktaşlarımız, bu olayı duyar duymaz olay yerine koşmuşlar. Türk bir turisti görgü tanığı olarak karakola götürdüler, şu anda  sorguluyolar.”

“Peki benden ne istiyorsun Annie?” diye sordu Jamie.

Cevap hazırdı; “Ben değil ama amir Quinlan davayı senin almanı istiyor. Nail ve Kevin’e güvenmiyor ve bu olaya koşarak gitmelerinden hoşlanmadığını ima etti. Karakola gelip, sorgulamanın senin tarafından devam ettirilmesini istiyor.”

İsteklerinin sorgulanmasını sevmeyen polis müdürü Quinlan, zeki olduğu kadar dengeleri korumasını bilen biriydi. Polis müdürü pozisyonu için önemli bir nitelikti çünkü işini yaparken yüksek  mevkiileri rahatsız etmek istenmeyen sonuçlar doğurabilirdi. Emekliğine az zaman kalmışken eline pislik bulaşmasını istemiyor diye düşündü dedektif.

Quinlan, Jamie’ye karşı genelde mesafeliydi ama teşkilatta güvendiği nadir dedektiflerden biriydi.

Jamie, bir başka dedektifin baktığı davayı almaya hevesli değildi ama müdürünün emrine karşı da gelemezdi özellikle de Quinlan gibi bir müdürün. Polis müdürü kısa boylu bir adamdı ama karga burnu ve insanın içini delecek kadar sert bakan ela gözleri karşı tarafa otoritesini hemen kabul ettiriyordu.

Jamie telefonu kapattı. Gözleri uzun süre mumun dans eden alevine sabitlendi. Jamie’nin isteksizliği hareketlerinden okunuyordu. Yavaş hareketlerle yataktan kalktı, dolaba doğru ağır adımlarla yürüdü.  Giyeceklerini seçmek için aynalı dolap kapısını açtı. Kıyafetlerine bir göz gezdirdi ve giymek istediklerini kafasında canlandırdıktan sonra hardal rengi pantolonunun üstüne açık mavi gömleğinde karar kıldı. Yün kahve rengi blazer ceketini koyu renk çizmeleriyle kombinledi.

Hızlı geçen zaman şehrin binalarını yaşlandırıyordu ama yaşlı şehrin ruhu hala gençti.  Eğlenmeyi seven İrlandalılar için geceler bol alkol ve bir o kadar eğlence ile geçerdi. Alkolün olduğu her yerde olduğu gibi kavgalar, olaylar hatta ölümle sonuçlanan tartışmalara çok sık rastlanırdı Dublin’de. Jamie gece yarısı telefonla işe çağrılmalara alışıktı. Sabaha doğru şehir gecenin yorgunluğunu atmak isterdi ama Jamie bu saatte işbaşı yapardı.

Geceden kalma hafif ıslak sokaklar ve  ılık esen tatlı bir meltem, evde vakit harcanmayacak kadar güzel bir günü müjdeliyordu ama Jamie bugün karakolda mesai yapmak zorundaydı. Mart ayına göre ılık bir gecenin sabahıydı. Sokaklar ıssızdı. Apartmanın önüne park ettiği 99 model Astrasına doğru yürürken ceketini ilikledi. Hava hafif nem hafif toprak birazda çiçek kokuyordu.  Jamie, böyle günlerde her insan gibi işe gitmekten nefret ederdi. Arabanın kapısını açıp ön koltuğa kendini sertçe attı. Anahtarı kontağa yerleştirdiğinde, CD’de çalan son şarkı kaldığı yerden devam etti. Queen “Killer Queen” in son nakaratlarını söylüyordu. Jamie kontağı çevirdiğinde motor önce öksürdü sonra hırıltılı bir sesle titredi birkaç piston vuruşundan sonra kendine geldi.  Jamie tenha sokaklarda acele etmeden arabasını karakola doğru sürdü.

Bölüm 3: Londra Seferi

Business bölümünün ikinci sırasında pencere kenarına oturduğunda biletinin aslında koridor koltuğu olduğunu fark etti. Sorun değil dedi kendi kendine gerekirse yer değiştiririz. Orta yaşlı birine göre biraz fazla göbeği vardı üstelik son zamanlarda daha da kilo almıştı. Yaşlandığı için değil, yeni yaptığı evlilik beraberinde yeni kilolarını hediye etmişti ona. Kısır döngüyü kırmak için ufaktan spora başlayacağım diye kendine söz vermişti fakat o başlangıç bu hafta olmayacaktı. Her zaman ki gibi sakal tıraşını olmuştu. Eski bir alışkanlık, Pazar günleri hariç, hiç aksatmadan her gün tıraşını olurdu. Bugün de ne kadar acelesi olsa da traşını olup çıktmıştı evden.

Eski arkadaşları arasında Prof. denirdi. Çünkü lisede veya üniversitede herhangi bir problemi çözmek için kağıt-kalem kullanmazdı. Saniyeler içinde cevabı bulurdu. Ama daha karmaşık soruları çözerken her zaman sarı yapraklı defterini ve kurşun kalemini kullanırdı. Yazmak bir bilmecenin ya da problemin parçalarını yavaşca bir araya getirmemi ve sonunda bütününü görmemi kolaylaştırıyor, derdi.

Hostes diğer yolcuları da almaya başladığı sırada o, kağıdını kalemini çıkardı, notlarını yazmaya devam etti. Hostestin yanında bekleyen host gelen yolculara iyi yolculuklar diliyordu. Onun dikkati yolcularda değil elindeki kağıt parçasındaydı. Notları sadeydi;

Kafasını ellerinin arasına alıp düşünürken, parmak uçları, saçların döküldüğü açık alana değiyordu. Notlarını incelerken, sarı kağıdın üstüne bir gölge düştü.

 “Benim yerime oturmuşsun” dedi eski dostu Karanalp. Ayakta dikilmiş, Burak’ı inceliyordu.

“Fark eder mi?” diye cevapladı Burak.. Karan’da kayıtsız bir yüz ifadesiyle omuz silkti ve elindeki sigara paketini ceketinin cebine koydu, küçük bavulunu baş üstü dolabına yerleştirdi ve koltuğuna bıraktı kendini. Oturduğu yerde ceketini çıkarmak için öne doğru eğildi, kıvrak bir hareketle ceketini önce omuzlarından düşürdü sonrada kollarını çıkardı. Güzelce katlayıp yanına koydu.  

“Üşümüyor musun?” diye sordu Burak. İçeri gelen yolcuların üstünde ya ceketleri ya da montları vardı hatta bazı yolcular atkı ve berelerini dahi çıkarmamışlardı. Hayır anlamında bir baş hareketi geldi karşılığında. “İçerisi gayet sıcak” dedi yorgun bir ifadeyle Karan. Gece ikide uyandırılmış ve apar topar evden çıkmak zorunda kalmıştı. Uykusunu geçirmek için büyük boy kahve içmişti ama gözlerinin altı hala şişti.. Uykusuzluğu gözlerinden okunabiliyordu. 

“Evet! elimizde ne var?” dedi ve Burak’ın notlarını aldı.. Hala yazısı eğri büğrü ama yine de not tutmaktan vazgeçmiyor diye geçirdi içinden Karan.

Not, dört maddeden oluşuyordu..

Baltalı bir katil. Yanında “kim?”  yazan bir soru.

Ölü iki kadın. Yanında “neden?” diyen bir soru daha

Görgü tanıkları. Bu sefer karşısında soru değil cevap vardı. “Okan ve Seçil”

Ve Kayıp Eş! Sorunun “kim” kısmının cevabı vardı ama nedeni ve nerede olabileceği belli değildi.

Seçil neden kayıptı ve nereye gitmiş olabilirdi?

Okan’ın gece yarısı umutsuzca Karan’ı aramasının sebebi bir cinayete şahit olması değil, sonrasında eşinin kaybolmasıydı. Yardım isteyecek çok fazla kişi tanımıyordu ve mahsur kaldığı ülkeyi en iyi bilen kişiler, 20 senelik arkadaşları Karan ve Burak’tı. Kimse Karan ile Burak’ın İrlanda’ya geldiğinden haberdar değildi. Özellikle de polisler. Şu aşamada kime ne kadar güveneceklerini bilmiyorlardı. O yüzden en yakın iki arkadaşı, Okan’a yardıma gidiyorlardı. Karan, Okan ve Seçil için dört bin kilometreyi uçarak kat ederken, oraya vardığında nasıl yardım edebileceğini düşünüyordu. Ne yapması gerektiğini hala bulamamıştı.Genelde işlere düşünmeden giren ve olayları yaşarken çözebilen Burak, Karan’ın aradığı cevaplara sahip olabilirdi. Burak, maceraperest ve iş hayatında her türlü riski korkusuzca alabilen biriydi, iş hayatında sorunları çözerken sadece sonuçları değil onlara nasıl ulaşılacağını da iyi bilen biriydi. Karan yorgundu ve zihnini toparlamak için biraz dinlemeye ihtiyacı vardı.

Uçak pisten ayrıldığı sırada Karan uykusuzluğuna yenik düşmüştü. Başını omuzundaki yastığa dayadığı anda uykuya dalmıştı. İçtiği kahveden eser yoktu adeta. 

Uçuş sırasında Burak, üniversite yıllarına dönmüştü. Karan ile hazırlık sınıfında tanıştıkları ilk günü hatırladı. Beraber geçirdikleri hazırlık sınıfı, onları yakın arkadaş yapmıştı.Okan’ı da Karan sayesinde tanımıştı. Karan ve Okan liseden arkadaşlardı ve aynı üniversiteyi kazanmışlardı. Sabahları üçü Boğazın karışı yakasına geçmek için vapuru kullanırlardı. İstanbul’un en hareketli zamanlarında koşuşturmacayı bırakıp boğazı vapur ile geçmek günün en keyifli zamanlarından biriydi onlar için, bir de okul çıkışı Taksim’de zaman öldürmek. Öğrencilik yıllarında birazda Karan’ın etkisiyle Burak kabuğunu kırmıştı. Karan’nın aksine Burak evinde vakit geçirmeyi seven biriydi. Ama üniversite yıllarında bu alışkanlığını bırakmak zorunda kalmıştı. Vize zamanlarında evine kapansa da haftasonları üçü çok sık dışarıda vakit geçirirdi. Üniversitede yaşadıkları ilk aşklarını, üzüntülerini, tekrar aşık olmalarını.. Tüm hatıralar gözlerinin önünden hızlıca geçip gitti. Yazın yaptıkları tatilleri hatırlayınca istemsiz bir tebessüm yerleşti Burak’ın yüzüne. Güzel vakit geçirmiştik dedi kendi kendine.

Yolculuk yaklaşık dört saat sürmüştü. Uçak Londra semalarında iniş için tur atarken, Burak hala notlarına bakıyordu. Uçak piste iniş için alçaldığında Karan da gözlerini aralamıştı. Uykulu gözlerle etrafına baktı, saatini kontrol etti. Biraz olsun dinlenebilmişti.

Uçağın kapısı açıldığında ilk önce ikisi çıktı, yanlarına aldıkları küçük valizleri çekerek uçaktan çıktılar, koşar adım pasaport kontrolüne yöneldiler.  Şanslarına pasaport kuyruğu uzun değildi. Daha önceki gelişlerinde uzun süreler kuyrukta bekledikleri çok olmuştu ama bu sefer kısa zamanda pasaport kontrolünden çıkmışlardı. Londra - Dublin uçuşuna yetişebilmek için diğer terminale geçtiler bu arada Dublin’e vardıklarında ne yapmaları gerektiğini tartışıyorlardı.

Burak, hem eski iş arkadaşı hem de eski kız arkadaşı Gina’yı arayıp yardım istemişti. Karan ısrarla tek başlarına bir işe kalkışmamaları gerektiğini anlatıyordu.

Bir ara Burak, cep telefonunu takip ederek Seçil’in yerini tespit edilebileceğini, doğru ve iyi bir planla içerden Seçil’i kurtabileceklerini söyledi. Özverili ve kahramanca bir plandı ama bu romantik düşüncenin gerçek dünyada işe yaramayacağını Karan çok iyi biliyordu.

“Eğer telefon numarasından bir şey bulsak bile ne yapacağız? Nasıl yapacağız? Tutup adamlara – ya sizde bir arkadaşımız varmış onu alabilir miyiz --  mi diyeceğiz? Oğlum saçma sapan konuşma bizi anında harcarlar ” diyerek terslemişti Burak’ı.

Burak planı konusunda ısrarcıydı. Uçuş sırasında ne yapması gerektiğini düşünmüştü ve planından geri adım atmaya niyetli değildi. Uykusuzluk ve baskı her iki eski dostun sinirlerini iyice germişti. Sesler yükselmeye başlamıştı. Çevredeki insanların onları izlediğini fark ettiklerinde tonlarını yumuşattılar ve sonra uçağa binene kadar tekrar konuşmadılar.

Bölüm 2 : Moda'da gece yarısı

Moda, gündüz saatlerinde çok hareketli bir semti olmasına rağmen gece sokaklar  telaştan uzak ve sakindi. Eğlenceden dönen bir kaç genç ve kedilerden başka kimse yoktu. Sokak lambalarının sarı ışığı sokağa tatlı bir huzur veriyordu. Telefon çaldığında saat çoktan gece yarısın geçmiş, yelkovan, akrebi ikiyi on geçerken yakalamak üzereydi. Geç saatte telefon çalmasının ne anlama geleceğini tahmin etmesi zor olmadı. Kimse bu saatte iyi birşey için aramazdı. En azından gençlik zamanlarında arkadaşları yeni başlayan bir partiye veya eve çağırmak için sık sık geç saatlerde telefon ederlerdi fakat 42 yaşına gelmiş ve evli bir adam için bu saatte telefonun çalmasının tek bir sebebi olabilirdi. İyi haberler her zaman bekleyebilirdi ama kötü haber hemen yerine ulaşmalıydı. Baş ucunda duran telefonu daha birinci çalışında huzursuzca eline aldı, ekranda Okan yazıyordu..

Belki de Karanalp’ın uzun zamandır olmasa da eskiden  zamansız gelen telefonlara alışık olmasından kalma bir alışkanlıktı. En derin uykusunda bile telefonu uykulu yarım ağız cevaplamazdı. Şimdi de aynı şekilde sesi sanki yeni uykudan kalkan bir adama ait değilmişçesine Alo dedi..  “Alo?” dedi ama bu sefer içinde hayret ve endişe belirten bir tonda çıkmıştı.

Telefonun karşısındaki ses Okan’a aitti. Biraz derinden biraz gecikmeli olarak geliyordu ama bu Okan’dı.

“Hayırdır?” diyebildi Karanalp.

“İyi değil Karan! Yardıma ihtiyacım var! Hemen buraya gelebilir misin?” dedi çaresiz bir ses.

Telefon görüşmesi 15 dakika kadar sürdü ama Okan, Karan’a yaşadıklarını detaylı bir şekilde aktarmıştı. Yalın bir anlatım, az betimleme, süslü kelimeler içermeyen özenle seçilmiş cümleler. Kısacası olay saniye saniye telefonda tekrar yaşanmıştı. Karan, Okan’ı göremiyor olabilirdi ama gözlerinin dolduğunu, boğazının düğümlendiğini sesinden çıkarması hiç de zor değildi. Karanalp, yorum yapmadan, Okan’ı dinliyor, salon içinde küçük daireler çiziyor, bir üçlü koltuğa oturuyor, bir iki kişilik koltuğa geçiyor, kalkıyor tekrar, ileri geri salonun içinde yürüyordu. Salonun ışıklarını yakmamıştı Karan ama sokaktan gelen ışık içeriyi görmesine yetiyordu. Telefonun karşısındaki ses en son “Kendimi hiç bu kadar çaresiz hissetmemiştim” deyiverdi bitkin bir tonla ve kısa bir sessizlik yaşandı. Okan göz yaşlarını tutamıyordu artık. Karan, yapabileceğinin en iyisini yapmaya çalışarak Okan’ı biraz da olsa rahatlatmak için teselli etmeye çalıştı. Yüksek ikna yeteneğine sahip olsa da karşısındakini sakinleştirmek, ona çare olabilecek çözümler bulabilmek bu sefer zordu Karan için. Bir kaç söz söyledi ama nafile bir çabaydı..Karşı tarafı rahatlatmak hiç kolay değildi. En son “her şey yoluna girecek” dedi inanmayarak da olsa. 

Telefonu kapattıktan sonra Karan içinde oluşan suçluluk duygusunu bastırmaya çalışıyor ama bir türlü başarılı olamıyordu. Sonuçta  Okan’a eşini Dublin’e götürmesini söyleyen Karandı.

Karanalp, İrlanda merkezli bir yazılım firmasında Türkiye ofisinde satış müdürü olarak çalışmaktaydı. İşi gereği çok sık Dublin’e gider, orda vakit geçirirdi. Hatta bir ara eşiyle evlenmeden önce üstlendiği projenin başında  altı ay Dublin’de yaşamıştı. İstanbul’u tanıdığı kadar iyi tanıyordu Dublin’i ve çiftler için haftasonu kaçamağına uygun bir şehir olduğunu düşünüyordu.  Son Günlerde eşi Seçil ile arası bir iyi bir kötü olan Okan’ı dinlerken aklına gelmişti.. “Güzel bir şehirdir. Gitsenize. Baş başa zaman geçirmek iyi gelir size.” dediğini hatırladı. “Aşk tazelersiniz”  derken hafiften gülerek.

“Eğer ben bir şey söylemeseydim”

“bunların hiç biri olmayabilirdi”.

Öfke ve acizlik yakasını bir türlü bırakmıyordu.

Gece, Moda sokakları için huzurlu olabilirdi fakat  Karan için karanlık ve sesizdi. Sigaranın kırmızı koru tüm dertlere dur dermişcesine bir kez daha parladı karanlıkta. Kendini ayaz bir İstanbul gecesinde balkonda sigara içerken buldu Karan. Sigaradan tekrar derin bir nefes çekti içine ve dertli bir şekilde gecenin soğuğuna geri verdi. Duman, buharla beraber o kadar yoğun çıktı ki o sırada yanına gelen eşini göremedi bile.

Seda da geç vakitte gelen telefondan tedirgin olmuştu ama neler olduğunu öğrenmek için Karanalp’ın telefonu kapatmasını beklemişti. Soğuktan korunmak için pijamasının üstüne Karan’ın montunu alıp gelmişti. “üşümüyor musun?” diye sordu Seda. Karan, o sırada ne giydiğine dikkat etmemişti. Üstünde bir şort ve eski bir t-shirt vardı.    

Anlatma sırası bu sefer Karan’daydı. Karan hızlıca eşine olanları anlattı ve acil bir şekilde sabah İrlanda’ya gitmesi gerektiğini söylediğinde Seda’nın gözleri dehşet içinde bunların bir rüya olmasını ister gibilerinden kocaman açıldı. Karan da rüya görmüş olmayı tercih ederdi ama rüya değildi. Seda’ın eli ağzındaydı ve korkudan titreyen elleri zar zor ağzını kapatabiliyordu. Karan daha fazla açıklama yapamazdı. Çünkü hızlıca uçak bileti bulması ve hemen Dublin’e gitmesi gerekiyordu. İrlanda vizesinin bitmesine 1 seneden fazla zamanı olduğunu hatırladığında ilk aşamayı geçen lise öğrencisi gibiydi.. Bu kolaydı bundan sonrası daha zor olacak dedi kendi kendine.. Acilen uçak bileti bulmalıydı. En erken saatte Dublin’de olabilecek bir uçak bulmalıydı.

Türk hava yolları’nın 13.15’de doğrudan uçuşu vardı ancak akşama varmış olurdu, Belki  Amsterdam aktarmalı gidersem daha hızlı Dublin'e ulaşabilirim diye düşünerek KLM ve THY’nın uçuşlarını kontrol etti. Nafile! bu uçuşlarda geç kalıyordu. Bu sefer Londra üzerinden Dublin’e ulaşmak için şansını demek için uçuşları aradığında şansı yaver gitti. Sabah 6.20 Londra seferinde kendine bir koltuk ayırtığında saat gece üçe geliyordu. Hiç bir aksilik çıkmazsa en iyi ihtimalle öğlen saat 2’de Dublin’de olabilirdi.

Hızlı bir şekilde giyinmeli, bavulu toplamalı ve yola çıkmalıydı. Ama öncesinde Burak’a da haber vermeliydi. Hazırladığı bavul bir erkek bavulu olamayacak kadar mordu. Mor renk Seda’nın değil bu sefer Karan’ın kendi seçimiydi. Mor bavul asla bir başka bavulla karışmıyor, kolayca fark edilebiliyordu.  Yanına çok fazla eşya almadı. Bir kaç çorap, iç çamaşırı, üç adet T-shirt fazladan bir jeans ve diş fırçası. Oyalanmak için fazla vakti yoktu. Hızlıca açık mavi Levis’ını ve bisiklet yaka baskısız lacivert t-shirt’ünü giydi. Kahverengi deri montunun ceplerini son bir kez daha kontrol etti. Cep telefonu, pasaportu, cüzdanı hepsi olması gereken yerdeydi. Taksiyi aradığında, saat dörte beş vardı. Seda ile vedalaştıktan sonra aşağıya indi ve taksi gelene kadar bir sigara daha yaktı. Dördüncü nefesi çekemeden taksi sokağın başında belirdi. Sigarayı yere atıp ayağı ile söndürdü. O sırada taksi kapının önüne gelmişti. Uykusundan uyandırılan taksi şöfürü, isteksiz yüz ifadesiyle ve uykulu gözler ile Karan’ı süzdü.  Yol açıktı, şoför bu fırsattan istifade ederek havaalanına adeta uçarak gitti. Yolculuk 20 dakika bile sürmemişti. Burak henüz gelmemişti.

Pasaport kontrolünü geçmesi uzun sürmedi. On dakikadan az bir sürede dış hatlar terminaline girmişti Karanalp. Düşünceler Karan’nın kafasında rüzgarda savrulan başak taneleri gibi bir sağa bir sola savruluyor onları bir araya toplamakta zorlanıyordu. Biraz kafayı toparlamak ve olanları düşünmek için kahve almaya karar verdi. Normalde güne başlarken, uykudan arınmak için küçük boy bol sütlü kahve tercih ederdi ama bugün herhangi bir gün değildi ve nedense daha çok kahveye ihtiyacı varmış gibi hissetti. Verdiği sipariş filtre kahveydi; büyük boy sütsüz ve şekersiz.

Kahve sert ve acıydı. Sıcak kahveden bir yudum alırken Karan, çok geçmeden  oturduğu yerden terminal koridorunu izlerken buldu kendini, gerçekte boş gözlerle uzaklara dalmıştı çünkü o sırada ne kitapçıdan dergi seçmekle meşgul olan orta yaşlı kel adamı, ne içi boş pusetiyle yemek alanından ayrılan kadını ve elinden tuttuğu iki yaşındaki çocuğunu, ne banka uzanmış hippi kılıklı genci ne de uçağına yetişmeye çalışan çekirdek aileyi görüyordu. O sırada olan tek şey Okan’ın anlattıklarını  zihninde  canlandırmaya çalışmasıydı. Kahvesinden tekrar bir yudum  aldı ve olayların en başına döndü.

Okan, uzun boylu, iri, kel ve kollarında dövmeleri olan bir adamın tuvalette bir kadını balta ile öldürdüğünü, bu sırada Okan’ın olaya şahit olduğunu gördüğünde onun peşinden geldiğini söylemişti.

Okan hızla koridordan çıkıp şöminenin yanındaki Seçil’e koşmuştu. Olayın heyecanıyla Okan, Seçil’i kolundan sertçe çekip oturduğu yerden tıpki oyuncak bir bebeği kaldırır gibi kaldırmıştı. Seçil daha ne olduğunu anlamadan kendini çıkışa doğru sürüklenir halde bulmuştu.

Kapıya doğru soluksuz şekilde koştuğu sırada barın arkasındaki orta yaşlı kadının elinde süperpoze tüfeği ile baltalı adama küfrettiğini görmüştü Okan. Kadın hiç tereddüt etmeden tetiği çekmiş, iki el ateş etmişti. 12 kalibrelik ölümcül mermiler avını aramıştı. Birinci kurşun koridorun sağdaki duvarına diğeri de apliğe isabet etmişti. Kadın korkusuz olabilirdi ama kesinlikle iyi bir nişancı değildi. Tüfek, iki mermilik yivli av tüfeğidi. İkinci atıştan sonra tüfeğin tekrar doldurulması gerekiyordu.  Mermilerden kurtulan adam baltasını göz açıp kapayıncaya kadar on metre ötesinde duran kadına fırlattığında Okan’ın tek duyduğu  ahşabın ve camların kırılma sesiydi.

Kapıdan çıkarken duyduğu sese dönüp baktığında, Okan’ın kırılma sesinin ahşaptan değil, kadının kafatasından geldiğini anlaması bir saniyesini almıştı. İki mermi de iri adamı ıskalamıştı ama katil, kadın kadar acemi değildi.. Baltanın keskin tarafı değil, düz sırt kısmı kadının sol gözü ile hemen altındaki elmacık kemiğine denk gelmişti. Darbe o kadar şiddetliydi ki elmacık kemiği parçalanmış, göz çukuru yüzüne gömülmüştü. Kadının yüzü püre gibi ezilmişti. Yüzüne aldığı darbe ile sarışın kadın yerde can çekişiyordu. Okan geri dönüp kadına yardım etmek istemişti fakat onun için yapacak çok fazla bir şey yoktu. Zavallı kadın aldığı darbe ile arkasındaki şişelere çarpmış, yere devrilmişti. Kan, vücudu o kadar hızlı terk ediyordu ki, kadının yattığı ahşap döşemenin kırmızı bir göle dönmesi için saniyeler yetmişti. Çok değil, bir kaç dakika içinde kadın ölecekti.

Okan bağırmak, nefesi kesilinceye kadar koşmak, kendini arabaların önüne atmak istiyordu. Gördüklerine inanamıyordu, çıldırdığını düşünüyordu. Saniyeler içinde Okan iki cinayete birden şahit olmuştu. Sinir krizi geçiriyordu nefes alamıyor gibi hissediyordu, konuşmak istiyor ancak sesi çıkmıyordu, gözleri fal taşı gibi açılmış Seçil’e bakıyordu. İki eliye başını tutuyordu. Seçil de onu rahatlatmak isterken bir anda  midesinde kalan öğle yemeğini  ayakkabısına ve asfalta boşalttı.